Okres, kiedy dziecko chodzi do przedszkola jest ważnym czasem w jego rozwoju społecznym. Owszem, w tym wieku dziecko rozwija także szereg innych kompetencji, takich jak motoryka, nauka języka, umiejętności muzyczne czy plastyczne, jednak to właśnie socjalizacja jest głównym procesem, jaki zachodzi w wieku przedszkolnym. To, jak ona się odbędzie ma wpływ na późniejsze zachowanie malucha w szkole. Schemat i normy wokół nawiązywania relacji z rówieśnikami utrwalają się, dlatego warto zadbać o to, aby ten proces przebiegał jak najlepiej. Jest to także świetny czas, aby uczyć dziecko tolerancji inności, z jaką na pewno się zetknie poznając inne dzieci.
Rówieśnicy w przedszkolu – czyli czym się od nich różnię
Dziecko przychodząc do przedszkola poznaje inne dzieci, które pochodzą z innych domów i mają inne zwyczaje oraz nawyki, a także sposoby zabawy. Jeśli dziecko ma rodzeństwo lub kuzynów, z którymi do tej pory spędzało dużo czasu, wówczas obecność innych dzieci nie będzie aż takim zaskoczeniem. Zupełnie inaczej moment ten przeżyją jedynaki, które wcześniej nie miały do czynienia z większą liczbą dzieci.
To, jak dziecko wejdzie w grupę ma wpływ na kształtowanie się jego charakteru w późniejszych latach. Niektóre dzieci bez problemu się socjalizują, inne są bardziej nieśmiałe lub wręcz przeciwnie – próbują zdominować grupę i ściągać na siebie uwagę. Pracownicy przedszkola mogą przekazywać rodzicom informacje o tym, jak zachowują się ich dzieci w jaki sposób przebiega proces socjalizacji.
Dzieci zazwyczaj dobierają się w mniejsze grupy, robią to intuicyjnie, wedle charakteru. To normalne, że każdy ma swoją ulubioną koleżankę lub kolegę z przedszkola. W tym wieku dzieci zazwyczaj preferują zabawę z przedstawicielami swojej płci, chyba że w domu występują inne warunki i dziecko dużo przebywa z dziećmi przeciwnej płci. Normalnym odruchem jest zatem to, że dziecko szuka podobieństw w innych dzieciach i to właśnie bazując na tym dobiera sobie swoich ulubionych kolegów.
Reakcja na inność w grupie przedszkolaków
Tak małe dzieci niestety mają tendencję do odrzucania lub odtrącania kogoś, kto od grupy odstaje. Powód może być dowolny. Mogą to być inne ubrania, wada wymowy, wada postawy, deficyty umysłowe lub wybuchowy charakter. Jeśli w tym momencie nie zareagujemy, wówczas dziecko będzie kontynuować ten nawyk odtrącania i wyśmiewania inności w późniejszych latach szkolnych. Niestety dzieje się tak w wielu placówkach, dlatego należy zwrócić na ten problem szczególną uwagę.
Tak jak z innymi zjawiskami, tak inność innych osób trzeba dzieciom po prostu wytłumaczyć. Oczywiście lepiej jest to zrobić wcześniej, nim dojdzie do odrzucenia jednego z dzieci przez grupę. Takie odrzucenie jest dla malucha niesamowicie bolesne i może istotnie wpłynąć na rozwój jego osobowości, dlatego trzeba dołożyć wszelkich starań, aby do takiej sytuacji nie dopuścić. Jak zatem możemy wpływać na rozwój tolerancji na dzieci w wieku przedszkolnym?
Ćwiczenia w praktyce – rozmowa o inności
Jednym z prostszych ćwiczeń jest zebranie dzieci w kółku i rozpoczęcie rozmowy z ich udziałem o tym, co mają ze sobą wspólnego, a co ich różni. Ważne jest, aby wskazywać także (a nawet zwłaszcza), na wspólne cechy w grupie, gdyż wpływa to pozytywnie na zintegrowanie przedszkolaków ze sobą. Wówczas dzieci mogą zobaczyć, że dużo ich łączy z innymi dziećmi, od których towarzystwa być może stroniły. W takim kółku można także wskazać dzieciom cechy, które są wśród nich niepowtarzalne i wyjątkowe. To pomoże dzieciom zbudować poczucie własnej wartości, a także dostrzec tą wyjątkowość w innych dzieciach. Jest to ważne, ponieważ pozwoli maluchowi zobaczyć siebie i innych na tle grupy.
Innym ćwiczeniem może być opowiedzenie (w formie warsztatu rysunkowego lub zabawy motorycznej) o różnych cechach, jakie mogą mieć ludzie. Warto tutaj zwrócić uwagę zarówno na cechy, które w grupie się przejawiają, jak i na takie, z którymi dzieci mogły się nie zetknąć. Ważne jest, aby podkreślić, że to jest zupełnie ok mieć którąkolwiek z tych cech i że nie stanowi ona powodu do wstydu czy wyśmiania. W ten sposób dzieci zrozumieją, że ludzie różnią się od siebie i to jest w porządku, a jednocześnie każdemu człowiekowi należy się szacunek. Bardzo pomocna jest tutaj bajka o brzydkim kaczątku, które zostało odrzucone przez grupę właśnie z powodu swojej inności. W tej bajce mały czytelnik sympatyzuje z brzydkim kaczątkiem, dlatego można użyć tej historii, aby w ogóle temat tolerancji wprowadzić.
Dziecko w przedszkolu i w domu
Niektóre dzieci mogą już z domu wynieść nietolerancyjne nawyki. W takim wypadku należy pamiętać, że to nie jest wina dziecka. Za przekonania, które maluch wynosi z domu odpowiadają jego rodzice. Dlatego też nie należy ganić dziecka, które prezentuje nietolerancyjne zachowanie. Zamiast tego z takim dzieckiem należy porozmawiać i mu to wytłumaczyć, oczywiście bez obwiniania i oczerniania jego rodziców, ponieważ psychika dziecka może nie dać sobie z tym rady. Cierpliwość i ciepłe podejście są kluczem do reagowania w takich sytuacjach.
Tekst przygotowany we współpracy z Przedszkolami i Żłobkami Norlandia.