Nie trzeba nikomu wyjaśniać zniecierpliwienia rodzica pragnącego usłyszeć pierwsze słowa swojego dziecka. Mowa i komunikacja stanowią jedną z ważniejszych umiejętności pozwalających na wyrażanie siebie, porozumiewanie się, budowanie relacji, opowiadanie o sobie i swoich uczuciach czy potrzebach. Istotne jest wobec tego wpieranie procesu rozwoju tej kluczowej kompetencji już od narodzin dziecka.
Czy wiedzieliście, że około 1/3 dorosłych nie otrzymała właściwego wsparcia w rozwoju mowy na czas? Ha!
Dla zrozumienia całego procesu warto sobie przypomnieć jakie są etapy rozwoju mowy u dziecka, z chęcią podpowiem jak można wspierać nasze maluchy w tej wcale nie najłatwiejszej drodze.
- Okres melodii to czas, w którym dziecko głuszy, gaworzy. Następuje to około 6 m.ż. Celowo używam stwierdzenia „około”, chcę zwrócić uwagę na to, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie i nie należy wpadać w niepotrzebne zniecierpliwienie czy panikę. W 7-8 m. ż maluszek zaczyna reagować na mowę i zaczyna powtarzać mowę, a tuż przed skończeniem roku zna 3 słowa, dla każdego z nas rodziców, melodie naszych uszu: „mama”, „tata” i ….. „baba” (co z pewnością napawa dumą wszystkie kochające babcie).
- Okres wyrazu przypada na 15-17 m. ż gdy dziecko rozwija zasób słów i zna już około 3-6 wyrazów, wykonuje jednoetapowe polecenia. Koło 18 m. ż tempo przyswajania nowych słów rośnie już do 50 słów! Dwulatek zna aż 250 wyrazów i ich znaczenie pomieszanych z tzw. gwarą dziecięcą. Wykona też dwuetapowe polecenia, a nawet buduje krótkie dwuwyrazowe zdania.
- Okres zdania przypada na 36 m. ż gdy dziecko zna około 1000 słów tworząc bardziej skomplikowane zdania
- Okres swoisty mowy to już wymowa spółgłosek s, sz, cz, dż, budowa zdań złożonych ( 4 latek) ; mowa zrozumiała (5-6 latek) opanowanie głoski R (5 latek) i opanowanie mowy wraz z poprawną wymową przypada na okres 5-6 lat.
Wspomniałam już i będę to powtarzała, że każde dziecko jest indywidualną jednostką, która będzie rozwijała mowę, tak jak pozostałe umiejętności w odpowiednim dla siebie czasie. Czasem dziecko będzie potrzebowało więcej czasu na przyswojenie tej kompetencji, a opóźnienie mowy może być spowodowane różnymi czynnikami jak chociażby genetyka, środowisko w którym wyrasta, słuch, motoryka artykulacyjna, brak stymulacji i uwaga… smoczek! Innymi przyczynami mogą być już zaburzenia, które warto jak najszybciej wykluczać poprzez obserwację i konsultację ze specjalistami. Pozwolę sobie znowu na osobista dygresję, jako obserwator życia przedszkolnego i żłobkowego: strach przed nieznanym bywa u rodzica tak paraliżujący, że przychodzimy dziecku z pomocą wciąż za późno. Pamiętajcie drodzy Rodzice, że naszą rolą jest wpieranie waszych trudów wychowawczych, a nasze spostrzeżenia są podyktowane troska o wasze maleństwa. Korzystajmy zatem ze wspólnych obserwacji, rozmów i wzajemnego wsparcia na każdym etapie rozwoju dziecka.
Co warto robić, aby wpierać u dziecka rozwój mowy i komunikacji? Podpowiadam:
Czytajmy książki i opowiadajmy wspólnie historie zamiast bajek w telewizji
Czytanie książek dzieciom to doskonały sposób na rozwijanie ich słownictwa i wyobraźni, ale też bardzo wartościowy czas budowania z dzieckiem relacji i bliskości. Pokazywanie obrazków i opowiadanie historii stymuluje rozwój językowy oraz pobudza wyobraźnię dziecka. Podczas czytania możemy również zadawać pytania, co pomaga w rozwijaniu umiejętności rozumienia tekstu oraz wzbogacaniu słownictwa.
Rozmawiajmy aktywnie z dzieckiem
Regularna rozmowa z dzieckiem na różnorodne tematy jest kluczowa dla jego rozwoju mowy. Zachęcaj dziecko do opowiadania o swoich przeżyciach, o tym, co widzi, słyszy i czuje. Warto zadać proste pytania, które pobudzą do myślenia i angażowania się w rozmowę. Przypomnę ważną zasadę komunikacyjną: oczy dziecka na wysokości oczu rodzica! Nie ma nic gorszego jak komunikacja dziecka z kolanem 😊 Gdy dziecko widzi co i w jaki sposób mówimy stymuluje własny aparat mowy. Zachęcam do cierpliwego wysłuchania tego co dziecko stara się powiedzieć, uśmiech i wytężony słuch!
Śpiewajmy i rymujmy z dzieckiem
Śpiewanie piosenek i recytowanie rymowanek to świetny sposób na rozwijanie umiejętności językowych u dziecka. Dzieci uwielbiają rytm i melodykę, dlatego śpiewanie może być bardzo atrakcyjne dla nich. Rymowanki pomagają w utrwalaniu dźwięków i słów, a także w nauce nowych wyrażeń. Zachęcam do zabaw paluszkowych, w czasie których dzieci powtarzając wierszyki mają świetną okazje do powtarzania nowych słów, zdań.
Używajmy gestów i mimiki twarzy, czyli odrobina szaleństwa i dobra zabawa
Gesty i mimika twarzy są ważnym elementem komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Wykorzystuj gesty i mimikę twarzy podczas rozmów z dzieckiem, aby wzmocnić przekaz słowny i ułatwić zrozumienie. Na przykład, pokazywanie gestami, co dziecko powinno zrobić, może pomóc mu zrozumieć polecenia. Nie zapominajmy, że to ma być przede wszystkim świetna zabawa, nie zaszkodzi więc odrobina szaleństwa i głupich minek!
Twórzmy bogatego środowisko językowe
Zapewnienie dziecku bogatego środowiska językowego to kluczowy element wspierający rozwój mowy i komunikacji. Oznacza to stwarzanie okazji do słuchania i używania różnych słów, podczas codziennych czynności oraz w różnych sytuacjach. Jedziesz samochodem, nie dawaj dziecku telefonu do ręki, w zamian poproś o opisanie tego co widzi za oknem, a może poszukajcie kolorów, naśladujcie mijane zwierzęta, samochody, pośpiewajcie wspólnie, a czas jaki spędzicie w drodze do przedszkola stanie się wspaniałą zabawą.
Modelujmy poprawną mowę
Dorośli pełnią ważną rolę jako modele językowe dla dzieci. Dlatego ważne jest, aby mówić zrozumiale i poprawnie, dając dzieciom dobre wzorce do naśladowania. Unikaj skracania słów lub używania zbyt skomplikowanych wyrażeń, aby ułatwić dziecku zrozumienie. Upewniaj się czy dziecko jest w stanie powtórzyć słowo jeśli zaczyna to robić i powtarzaj cierpliwie pokazując własne usta.
Bawmy się słowem, gry językowe
Organizowanie prostych gier słownych, takich jak odgadywanie zwierząt po dźwięku czy nazwanie kolorów, może być świetną zabawą i jednocześnie wspomagać rozwój mowy u dzieci. Zabawy te mogą być zarówno edukacyjne, jak i bardzo przyjemne dla dziecka. Podam przykład prostej zabawy „pudełko”. Do pudełka/koszyka włóż przedmioty dźwiękonaśladowcze: pluszaka zwierzątko, autko etc. Wyciągajcie kolejno zabawkę powtarzając dźwięki, które się kojarzą z przedmiotem. Powtarzaj po jednej sylabie na raz i pozwól dziecku aby powtarzało. Zabawa prosta, którą można spokojnie wykorzystać już od 6m.ż do czasu gdy stanie się po prostu za łatwa.
Wspieranie rozwoju mowy i komunikacji u dziecka to proces wymagający czasu, cierpliwości i zaangażowania. Dzięki regularnemu stosowaniu wspomnianych powyższych metod, możemy pomóc naszym dzieciom rozwijać się w pełni komunikatywnie i pewnie w świecie słów. Pamiętajmy, że do rozwoju każdej umiejętności, w tym rozwoju mowy i komunikacji potrzebne jest stworzenie dziecku bezpiecznego i przyjaznego środowiska, wsparcie i dużo motywacyjnego chwalenia. Każdy sukces mniejszy lub większy odpowiednio zaakcentowany przez rodzica będzie pobudzał dziecko do podejmowania kolejnych trudów.
Warto na koniec przypomnieć, że jeśli masz rodzicu wątpliwości czy obawy związane z mową dziecka idź do specjalisty!
Materiał opracowany przez mgr Monikę Katarzyńską, Dyrektora Przedszkola i Żłobka Norlandia Przykop oraz Przedszkola i Żłobka Norlandia Kamionka w Brodnicy.